Nükleer Silahlardan Arındırılmış Bölgeler

Antarktika Antlaşması 60 derece Güney Enleminin güneyinde nükleer patlama yapılması, radyoaktif atık bırakılması ve askeri yerleşim kurulmasını yasaklamaktadır. Antlaşmanın 12 esas imza sahibi; Arjantin, Avustralya, Belçika, Şili, Fransa, Japonya, Yeni Zelanda, Norveç, Güney Afrika, Rusya, İngiltere ve ABD’dir.

Günümüzde 48 ülke Antarktika Antlaşması’nı kabul etmiştir. Ancak, yalnızca 28 tanesi karar verme sürecini yönetmektedir. Bu 28 “Danışman Ülke”, 12 esas taraf ülkenin yanı sıra, Brezilya, Bulgaristan, Çin, Ekvator, Finlandiya, Almanya, Hindistan, İtalya, Güney Kore, Hollanda, Peru, Polonya, İspanya, İsveç, Ukrayna ve Uruguay’dan oluşur.

Türkiye danışman üye değildir. Danışman olmayan ülkeler, Avusturya, Beyaz Rusya, Kanada, Kolombiya, Küba, Çek Cumhuriyeti, Danimarka, Estonya, Yunanistan, Guatemala, Macaristan, Kuzey Kore, Malezya, Monako, Pakistan, Papua Yeni Gine, Portekiz, Romanya, Slovakya, İsviçre ve Venezuela’dır.

Antlaşma 1 Aralık 1959’da imzaya açılmıştır.

23 Haziran 1961’de yürürlüğe girmiştir.

Türkiye antlaşmayı 25 Ocak 1996’da onaylamıştır.

Anlaşmanın tam metnine erişmek için tıklayınız

Antlaşma imzalayan ülkelerin veya üçüncü tarafların nükleer silah bulundurma, deneme, kullanma ya da elde etmelerini engellemek için tasarlanmıştır. Antlaşmayı imzalayan ülkeler, doğrudan ya da dolaylı olarak taraf ülkelerin hiçbirinden ya da üçüncü şahısların emri ile veya başka yollarla elde edilen herhangi bir nükleer silah çeşidini depolayamayacağı, yükleyemeyeceği ve dağıtımını gerçekleştiremeyeceği konusunda anlaşmışlardır. Taraflar ayrıca tüm nükleer silahları doğrudan veya dolaylı olarak taşımaktan, teşvik etmekten; bu silahların üretimi, test edilmesi, elde edilmesi veya kontrolünde bulundurulması ya da herhangi bir şekilde bu faaliyetlerde bulunmaktan da kaçınmaya karar vermişlerdir.

14 Şubat 1967’de imzaya açılmıştır.

25 Nisan 1969’da yürürlüğe girmiştir.

33 ülke imzalamıştır.

Ek Protokol – De jure ya da De facto olarak Fransa, Hollanda, İngiltere ve ABD’nin uluslararası alanda sorumlu olduğu, antlaşmanın belirlediği coğrafik alanın sınırlarında bulunan topraklarda nükleer silahsızlanma statüsüne başvuruyu sağlar.

Ek Protokol II – Beş nükleer silahlı ülkenin (NWS) ilgili coğrafik alanın nükleer silahsızlanma statüsüne saygı yükümlülüğü ve antlaşmaya taraf olan ülkelere karşı nükleer silah kullanmayacağını ya da onları tehdit etmeyeceğini taahhüt eder. Beş nükleer silahlı ülke protokolü tanımıştır.

İmzalayan ülkeler, nükleer silah geliştirmeyeceklerine, üretmeyeceklerine, ya da elde etmeyeceklerine ve nükleer silahlar üzerinde kontrol sahibi olamayacaklarına; nükleer silah tesisi kurmayacaklarına; antlaşmanın belirlediği alan dışında veya içinde nükleer silah test etmeyeceklerine ya da kullanmayacaklarına; bu konuda hiçbir yardım almayacaklarına ya da istemeyeceklerine; herhangi bir ülkenin herhangi bir nükleer patlayıcı üretimi faaliyetini desteklemeyeceklerine, onlara yardımcı olmayacaklarına; nükleer silahsız hiçbir ülkeye ya herhangi bir UAEK ile güvence anlaşmalarına tabi olmadıkça nükleer silahlı ülkeye kaynak sağlamayacaklarına ya da ona özel parçalanabilir donanım sağlamayacaklarına; taraf devletlerin topraklarında herhangi nükleer patlayıcının konuşlanmasını engelleyeceklerine; herhangi bir nükleer patlayıcı aygıtın test edilmesini engelleyeceklerine; denizlere ve taraf ülkelerin kara sularına radyoaktif atıkları ve başka radyoaktif maddeleri atmayacaklarına karar vermişlerdir.

Antlaşma, imzalayan ülkelerin toprakları, kara suları ve ayrıcalıklı ekonomik bölgelerini kapsar. Protokol halen beş daimi nükleer silahlı ülkenin imzasına açıktır. Bugüne kadar, EEZ ve kıta sahanlığı ile ilgili özel durum, nükleer silahların bölgede kullanımındaki kısıtlamalar (olumsuz güvenlik güvenceleri) ya da bölgesi dışındaki hedeflere karşı bölge içinde ve bölgede Birleşmiş Milletler Konvansiyonu’nun Deniz Hukuku tarafından tanınmış nükleer güç gemilerinin geçişi meseleleri nedeniyle hiçbir nükleer silahlı ülke antlaşmayı imzalamamıştır.

15 Aralık 1995’te imzaya açılmıştır.

28 Mart 1997’de yürürlüğe girmiştir.

10 ülke tarafından imzalanmıştır.

Protokol

araf devletler, herhangi nükleer patlayıcı aygıtı antlaşmanın kapsadığı bölge içinde veya dışında üretmemekle, elde etmemekle ya da kontrolü altında bulundurmamakla yükümlüdürler. Taraflar bu silahlara sahip olabilmek için yardım almamakla, hiçbir ülkeyi nükleer patlayıcı üretmesi için teşvik etmemekle, nükleer silahsız ülkelerin hiçbirine ya da UAEK güvenlik anlaşmalarına tabii olmadıkça nükleer silahlı ülkelere kaynak sağlamamakla ya da özel parçalanabilir madde ya da donanım sağlamamakla yükümlüdürler. Taraf ülkeler, ayrıca herhangi bir nükleer patlayıcı cihazın mevzilenmesini engellemek; herhangi bir nükleer patlayıcının test edilmesini engellemek; radyoaktif atık ya da radyoaktif maddelerin başkaları tarafından taraf ülkelerin kara sularına atılmasını engellemekle yükümlüdürler.

6 Ağustos 1985’te imzaya açılmıştır.

11 Aralık 1986’da yürürlüğe girmiştir.

17 Ülke tarafından imzalanmıştır.

Protokol 1 – Tarafları antlaşma bölgesinde antlaşmanın yasaklarını uygulamakla sorumlu kılar.

Protokol 2 –  Nükleer silahlı ülkeleri, antlaşmayı imzalayan ülkelere karşı nükleer patlayıcı madde kullanmalarını ya da tehdit etmelerini engellemekle yükümlü kılar.

Protokol 3 – Antlaşmanın geçerli olduğu bölge içerisinde nükleer silahlı ülkelerin nükleer patlayıcı aygıtlarını test etmemeleri çağrısı yapar.

Taraflar hiçbir şekilde herhangi bir nükleer patlayıcı cihaz hakkında araştırma yapamaz, geliştiremez, üretemez, depolayamaz ya da başka bir şekilde elde edemez, sahip olamaz ve onun üzerinde kontrol sağlayamaz; bütün bunları gerçekleştirebilmek için yardım alamaz; bu konuda faaliyet gösteremez. Taraflar ayrıca kendi topraklarında herhangi bir nükleer patlayıcı aygıtın konuşlandırılmasını yasaklar. İmzalayan ülkeler yabancı gemilerin ve hava araçlarının kendi limanlarını ve hava sahalarını ziyaret etmelerine izni, yabancı hava taşıtlarının kendi hava sahalarından geçişleri ve kendi kara sularında ya da takımada sularında yabancı gemilerin seferleri hakkında kendileri karar verirler. Antlaşma ayrıca tarafların kendi toprakları üzerinde herhangi bir nükleer patlayıcı aygıtı test etmelerini ya da test edilmesine izin vermelerini, ya da test edilmesine yardımcı olmalarını veya edilmesini teşvik etmelerini yasaklar.

Taraflar nükleer patlayıcı aygıtların üretimi için herhangi bir kapasitesinin olup olmadığını beyan edeceklerini; antlaşmanın yürürlüğe girmesinden önce üretilmiş herhangi bütün nükleer patlayıcı aygıtları demonte edeceklerini ve yok edeceklerini; nükleer patlayıcı aygıt üretimi için gerekli tesisleri yıkacaklarını ya da mümkünse bu tesisleri barışçıl amaçlarla kullanılacak yerlere dönüştüreceklerini beyan etmeyi kabul ederler. Taraflar Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu’nun nükleer patlayıcı aygıtların yanı sıra, üretimde kullanılacak tesislerin yıkım veya dönüşüm işlemlerini onaylaması gerektiğini taahhüt ederler.

Antlaşma ayrıca tarafların barışçıl nükleer faaliyetlere katılımına izin verir ve bu faaliyetlerin barışçıl olduğunun tespiti için tarafları UAEK’nin tam yetkili güvenlik anlaşmalarına uymaya zorunlu kılar. Taraflar ayrıca antlaşmanın kapsadığı alan içerisinde silahlı saldırı amaçlı herhangi bir eylemin konvansiyonel ya da başka amaçlarla nükleer tesislere karşı yapılmasında rol alamaz, yardımcı olamaz ya da  bunu teşvik edemez.

11 Nisan 1996’da imzaya açılmıştır.

15 Temmuz 2009’da yürürlüğe girmiştir.

52 ülke imzalamış, 36 ülke onamıştır.